Pokój nigdy nie jest dany raz na zawsze, a wojna co do zasady zawsze polega na tym samym. Zmieniają się tylko jej oblicza. Zakończenie zimnej wojny, wzmożone wysiłki na rzecz wygaszania konfliktów lokalnych i regionalnych, postępujące procesy globalizacji, zacieśnianie się współzależności między państwami i społeczeństwami, próba umocnienia prawa międzynarodowego oraz inne zachodzące procesy sugerowały, że kształtuje się nowa jakość relacji międzynarodowych, gdzie użycie siły militarnej w polityce zagranicznej staje się anachronizmem. Pojawiła się nadzieja, że konflikty zbrojne ulegną marginalizacji, a państwa wysoko rozwinięte przestaną sięgać po czynnik militarny, szczególnie w relacjach między sobą. W warunkach swoistego „dyktatu pokojowego” mocarstw wojna miała stać się reliktem przeszłości, po który sporadycznie sięgać miały jedynie państwa o niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego. Koncepcja „świata bez wojen” szybko runęła w gruzach. Wydarzenia początku XXI wieku pokazały, że nie ma miejsca na świecie, które byłoby całkowicie wolne od zagrożenia militarnego. Na świecie pozostaje wiele nierozwiązanych konfliktów. Utrzymują się również, a nawet ulegają nasileniu liczne czynniki konfliktogenne. Wśród nich wymienić należy zderzenie cywilizacji, wywoływane głównie poprzez pozornie nierozwiązywalne konflikty ideowo – religijne i kulturowe; umiędzynarodawiane konflikty wewnętrzne wybuchające lokalnie z różnych powodów, w tym motywowane odradzającym się agresywnym nacjonalizmem, szowinizmem, ksenofobią, rasizmem i fundamentalizmem religijnym; wzrost znaczenia międzynarodowych organizacji przestępczych, które dążąc do maksymalizacji zysków stosują wszelkie środki, z użyciem siły zbrojnej w dużej skali włącznie; ponownie nasilająca się rywalizacja między mocarstwami, które chcą wywalczyć dla siebie najlepsze miejsce w zmieniającym  się systemie międzynarodowym; pogłębiające się nierówności społeczne i ekonomiczne, problemy demograficzne, głód i ubóstwo; epidemie; wyczerpujące się surowce naturalne, dostęp do wody; wewnętrzna i regionalna niestabilność polityczna; zadłużenie się państw i turbulencje na rynkach finansowych; wzmożona rywalizacja w cyberprzestrzeni. W związku z powyższym państwa i układy międzynarodowe muszą być przygotowane na wszystkie scenariusze, w tym konflikty zbrojne wysokiej intensywności. Należy mieć także na uwadze wzrastające uczestnictwo w międzynarodowych stosunkach wojskowych podmiotów pozapaństwowych, w tym korporacji międzynarodowych różnego typu. Do prowadzenia wojny zawsze potrzebne były pieniądze, a dla niektórych podmiotów jest ona najlepszym sposobem na ich zarabianie.

Współcześnie obserwujemy gwałtowne zmiany, nie tylko polityczne, ale również gospodarcze, społeczne czy kulturowe, które wpływają na bezpieczeństwo i obronność państw. Potencjalnym źródłem niestabilności dla naszego regionu jest sytuacja na Ukrainie i na Kaukazie Południowym, które postrzegane są przez Federację Rosyjską za strefę wpływów. Choć sytuacja w Europie Wschodniej jest głównym źródłem zagrożeń dla obronności Polski, dostrzegamy również poważne problemy związane z głębokim, wieloaspektowym kryzysem u południowych granic Sojuszu Północnoatlantyckiego. Podstawowym narzędziem zapewniającym bezpieczeństwo jej obywatelom pozostają siły zbrojne. Nowoczesne wojsko musi być elastyczne i odpowiadać na coraz bardziej zróżnicowane zagrożenia. Przyszłe zadania na rzecz obronności będą wypełniane nie tylko na tradycyjnym polu walki, ale również w cyberprzestrzeni i przestrzeni kosmicznej. Potencjał sił zbrojnych związany jest z ogólnym stanem państwa, jego sytuacją gospodarczą i poziomem życia społeczeństwa. Tworzą go: Marynarka Wojenna, Siły Powietrzne, Wojska Lądowe, Siły Specjalne i Wojska Obrony Terytorialnej. Ważnym warunkiem ich efektywności jest umiejętność współdziałania w operacji połączonej wojsk operacyjnych z żołnierzami obrony terytorialnej. Założeniem powstania Wojsk Obrony Terytorialnej było stworzenie formacji, która pozwoli w warunkach zagrożenia wojennego nasycić środowisko walki na obszarze całego kraju oraz wesprzeć wojska operacyjne, dzięki czemu te będą mogły skupić swój wysiłek na zwalczaniu największych ugrupowań przeciwnika na głównych kierunkach. Wojska te mają też ważną rolę do odegrania w warunkach zagrożenia poniżej progu wojny, w tym w obronie przeciwdywersyjnej. Ponadto w czasie pokoju ich misją jest wsparcie krajowego systemu zarządzania kryzysowego. Należy się zastanowić, czy kierunki rozwoju WOT, jak i innych rodzajów sił zbrojnych, są optymalne. Pole walki staje się coraz bardziej dynamiczne, bowiem wymiana ognia jest intensywniejsza. Stąd też siły zbrojne muszą mieć nie tylko bardzo dobrze wyszkolonych żołnierzy, przećwiczone procedury działania, ale także nowoczesny sprzęt o wysokim potencjale, w tym niewymagający bezpośredniego sterowania przez człowieka. W tej sytuacji silne i konsekwentnie unowocześniane Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej stanowią zasadniczy instrument obrony naszych granic i budowy sojuszniczej wiarygodności. Skuteczna obrona wymaga współdziałania wojska z innymi podmiotami, m.in. z przedsiębiorcami, a także organizacjami proobronnymi i stowarzyszeniami. Szczególne znaczenie ma współpraca między wojskiem a innymi służbami, w tym Policją i Państwową Strażą Pożarną. Wspólne szkolenia, wymiana informacji w zakresie zarządzania w sytuacjach kryzysowych oraz udostępnianie obiektów wojskowych i sprzętu, to tylko niektóre przykłady tej kooperacji. Ponadto konwoje i wyloty na misje – to te obszary, w których pomoc wojska okazuje się być dla innych służb nieoceniona. Zakupy nowoczesnego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, wzmocnienie obecności wojsk USA i innych sojuszników na terenie Polski oraz zwiększenie liczebności Sił Zbrojnych – to tylko niektóre z priorytetowych kierunków działania władz Polski. Istotne jest również wzmacnianie regionalnej współpracy wojskowej, w tym basenie Morza Bałtyckiego i wśród państw Grupy Wyszehradzkiej.

Bydgoszcz jest szczególnym miejscem do podjęcia debaty akademickiej i specjalistycznej nad problematyką polityczno-wojskowych aspektów bezpieczeństwa w XXI wieku. Znajduje się w niej wiele ośrodków naukowych, z Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego na czele. Przede wszystkim jednak nieformalnie nazywana jest ona „polską stolicą NATO”. Wynika to z faktu zlokalizowania w mieście ważnych instytucji Sojuszu Północnoatlantyckiego, tj. Centrum Szkolenia Sił Połączonych, Jednostki Integracji Sił NATO, 3. Batalionu Łączności NATO, Centrum Eksperckiego Policji Wojskowych NATO oraz Zespołu Wsparcia Teleinformatycznego NATO. W Bydgoszczy swoje siedziby mają również krajowe instytucje wojskowych, w tym między innymi Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych i 1 Pomorska Brygada Logistyczna. Jest to miasto o wielowiekowych tradycjach wojskowych, co utrwalone zostało w jego herbie, w postaci muru obronnego i baszt. W bliższej historii wojskowe dziedzictwo podtrzymywane było w ramach istniejącego przez dekady Pomorskiego Okręgu Wojskowego.